ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ

Τί σημαίνει να "μπώ στα παπούτσια του άλλου" ή να "βρεθώ στη θέση του"; Αλήθεια πόσο εύκολο είναι να κατανοήσουμε τις σκέψεις, τις επιθυμίες, τις ανάγκες και τις προθέσεις των άλλων; Ακούγεται αφάνταστα δύσκολο και περίπλοκο κι όμως είναι κάτι που κάνουμε χιλιάδες φορές την ημέρα. Όταν συνομιλούμε με κάποιον παρατηρούμε τις εκφράσεις του προσώπου του, την προσωδία της φωνής του, το βλέμμα του και τη στάση του σώματός του. Μας είναι αρκετά εύκολο να καταλάβουμε ότι ο συνομιλητής μας θέλει να προσθέσει κάτι ή  για παράδειγμα έχει βαρεθεί και δεν μας προσέχει πια. Ο ενήλικας ή το παιδί που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού ή στο σύνδρομο Asperger δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και να κατανοήσουν αυτά τα σήματα, διότι έχουν ελλείματα στη θεωρία του νου.

Ο Tony Attwood στο βιβλίο του Σύνδρομο Asperger ένας πλήρης οδηγός, περιγράφει πολύ κατανοητά τους τομεις της καθημερινής ζωής των παιδιών και ενηλίκων με σύνδρομο Asperger, που επηρεάζονται από την έκπτωση των δεξιοτήτων της Θεωρίας του Νου, οι οποίοι είναι:

• Δυσκολία ανάγνωσης των συναισθηματικών μηνυμάτων στα μάτια κάποιου, καθώς δεν διατηρούν τη βλεμματική επαφή για αρκετή ώρα και εστιάζουν περισσότερο στο στόμα, το σώμα και τα γύρω αντικείμενα, χάνοντας τις πληροφορίες από τον "καθρέπτη της ψυχής".
• Κυριολεκτική ερμηνεία του λόγου των άλλων. Είναι αρκετά εύπιστοι και υποθέτουν ότι οι άλλοι εννοούν ακριβώς αυτό που λένε. Δεν αντιλαμβάνονται τις μεταφορές, τις παρομοιώσεις, το χιούμορ και τον σαρκασμό.
• Έλλειψη σεβασμού και αγένεια, καθώς δυσκολεύονται να διακρίνουν πότε ο συνομιλητής τους ενοχλείται. Παραβιάζουν τους κοινωνικούς κανόνες, όχι κακόβουλα, μιλάνε πολύ κάποιες φορές για ανιαρά θέματα, διακόπτουν ένα διάλογο και γίνονται αγενείς.
• Ειλικρίνεια και παραπλάνηση. Αδυνατούν να πούν ψέματα, ακόμη κι αν πρόκειται για κάτι ασήμαντο ή για να καλύψουν κάποιον άλλο. Ακόμη και τα σχόλια που κάνουν συχνά φαίνονται προσβλητικά, παρόλο που είναι ρεαλιστικά.
• Παρανοϊκότητα. Δυσκολεύονται να διακρίνουν τις εκούσιες από τις ακούσιες πράξεις των άλλων, με αποτέλεσμα να μην ερμηνεύουν πάντοτε σωστά τις προθέσεις του άλλου. Ένα απλό σκούντηγμα στον ώμο, μπορεί να ερμηνευτεί ως χτύπημα, προκαλώντας μια επιθετική απάντηση.
• Επίλυση προβλημάτων. Δείχνουν συχνά ότι φοράνε παρωπίδες, όταν κάποιος προσπαθεί να τα βοηθήσει να επιλύσουν το πρόβλημα που έχουν.
• Διαχείρηση συγκρούσεων. Δεν διαθέτουν ποικιλία δεξιοτήτων διαπραγμάτευσης και πειθούς, δυσκολεύονται να αντιληφθούν την οπτική των άλλων, έχουν την τάση να είναι άκαμπτοι και απρόθυμοι να μετακινηθούν ή να παραδεχθούν το λάθος τους.
• Ενδοσκόπηση και συνείδηση εαυτού. Κατακτούν τις δεξιότητες της Θεωρίας του Νου χρησιμοποιώντας τη νοημοσύνη και την εμπειρία, παρά τη διαίσθηση, γεγονός που οδηγεί σε μία εναλλακτική μορφή συνείδησης εαυτού, πιο φιλοσοφική.
• Κατανόηση της αμηχανίας. Φαίνεται να εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα τρακ και κάνουν λιγότερες χειρονομίες αμηχανίας.
• Άγχος. Η αβεβαιότητα για το τί μπορεί να σκέφτεται ο άλλος είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει στα γενικότερα συναισθήματα άγχους.
• Ταχύτητα και ποιότητα της κριτικής ικανότητας σε κοινωνικά θέματα. Συχνά η ποσότητα των κοινωνικών πληροφοριών είναι κατακλυσμιαία και δημιουργεί σύγχυση για το ποιά σημάδια είναι σχετικά και ποιά περιττά.
• Εξάντληση. Η νοητική προσπάθεια που καταβάλουν σε συνδυασμό με την περιορισμένη κοινωνική επιτυχία και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, οδηγούν στην εξάντληση και μπορεί να συμβάλουν ακόμη και στην εκδήλωση κατάθλιψης.