Παιδικές αναμνήσεις και ο μηχανισμός της μνήμης

Ο Σίγκμουντ Φρόιντ αποκαλούσε το φαινόμενο «αμνησία της παιδικής ηλικίας»: Τα μωρά χρησιμοποιούν μεν τη μνήμη τους για να μάθουν τον κόσμο που τα περιβάλλει, όταν μεγαλώσουν όμως παύουν να θυμούνται γεγονότα που είχαν συμβεί πριν από τα τρία τους χρόνια. Αμερικανοί ψυχολόγοι διαπιστώνουν τώρα ότι αυτές οι πρώτες αναμνήσεις αρχίζουν να ξεθωριάζουν στην ηλικία των επτά.

Σε αντίθεση με προηγούμενες μελέτες για το θέμα, οι οποίες βασίζονταν σε συνεντεύξεις ενήλικων εθελοντών που προσπαθούσαν να ανακαλέσουν παλιές αναμνήσεις, η νέα έρευνα στο Πανεπιστημιο Έμορι της Ατλάντα είναι η πρώτη που παρακολουθεί παιδιά από τα τρία μέχρι τα εννιά τους χρόνια.

«Η μελέτη μας είναι η πρώτη εμπειρική παρατήρηση της εμφάνισης της παιδικής αμνησίας» λέει η Πατρίσια Μπάουερ, επικεφαλής της μελέτης στην επιθεώρηση Memory. «Καταγράψαμε τις αναμνήσεις των παιδιών και τα παρακολουθήσαμε για χρόνια προκειμένου να διαπιστώσουμε πότε έχασαν αυτές τις αναμνήσεις» εξηγεί.

Η εξήγηση του Φρόιντ

Στο πλαίσιο της ψυχαναλυτικής θεωρίας του, ο Σίγκμουντ Φρόιντ πρότεινε την όρο «αμνησία της παιδικής ηλικίας» και πρότεινε μια αμφιλεγόμενη εξήγηση, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι απωθούν τις πρώτες αναμνήσεις τους λόγω της ανάρμοστης σεξουαλικής φύσης αυτών των αναμνήσεων.

Η υπόθεση του Φρόιντ μένει ωστόσο αναπόδεικτη και, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, τα τελευταία χρόνια συσσωρεύονται ενδείξεις ότι τα βρέφη βασίζονται μεν στη μνήμη για να μάθουν τη γλώσσα και τον κόσμο γύρω τους, δεν έχουν όμως αναπτύξει τα νευρικά δίκτυα που απαιτούνται για το σχηματισμό και την αποθήκευση πιο περίπλοκων αναμνήσεων. Η τελευταία μελέτη εξετάζει τη λεγόμενη επεισοδιακή μνήμη, η οποία αφορά τις αναμνήσεις προηγούμενων γεγονότων.

«Τι θυμάσαι;»

Το πείραμα ξεκίνησε με τη συμμετοχή 83 παιδιών ηλικίας τριών ετών, τα οποία ηχογραφήθηκαν να απαντούν σε ερωτήσεις της μητέρας ή του πατέρα τους για εμπειρίες που είχαν το προηγούμενο διάστημα. Για παράδειγμα, μια μητέρα μπορούσε να ρωτήσει «Θυμάσαι που πήγαμε στο τάδε μαγαζί για τα γενέθλιά σου; Εσύ έφαγες πίτσα, σωστά;».

Καθένα από τα παιδιά της μελέτης κλήθηκε να ανακαλέσει αυτές τις αναμνήσεις όταν επανεξετάστηκε από τους ερευνητές μερικά χρόνια αργότερα, σε ηλικία από πέντε έως εννέα ετών. Η ανάλυση των απαντήσεων έδειξε ότι τα μεγαλύτερα παιδιά δίνουν μεν πιο πλούσιες περιγραφές των αναμνήσεών τους, διατηρούν όμως λιγότερες από τις πρώτες αναμνήσεις τους.

Συγκεκριμένα, τα παιδιά 5 και 6 ετών ανακαλούσαν το 63 με 72 τοις εκατό των αρχικών αναμνήσεων, ποσοστό που έπεφτε στο 35% μέχρι την ηλικία των οκτώ ετών. Η μελέτη δίνει μεν το ηλικιακό όριο στο οποίο οι αναμνήσεις αρχίζουν να ξεθωριάζουν, δεν εξηγεί όμως το μηχανισμό αυτής της «αμνησίας».

Η νέα εξήγηση

Σύμφωνα όμως με την Μπάουερ, το πιθανότερο είναι ότι τα παιδιά απλά ξεχνούν ταχύτερα επειδή δεν έχουν αναπτύξει τις νευρικές διαδικασίες που συγκεντρώνουν τις πληροφορίες μιας ανάμνησης. Για να αναπτύξει κανείς μια αποτελεσματική αυτοβιογραφική μνήμη, λέει η ερευνήτρια, «πρέπει κανείς να μάθει να χρησιμοποιεί ημερολόγιο και να κατανοεί τι σημαίνουν οι μήνες και οι μέρες της εβδομάδας. Πρέπει επίσης να έχει αναπτύξει την αίσθηση του εαυτού του και να κατανοήσει ότι η οπτική του γωνία είναι διαφορετική από ό,τι άλλων ανθρώπων».

Πηγή

Αλήθεια, τί εννοούμε με τον όρο "ΜΝΗΜΗ";

Η πρώτη απάνηση που μας έρχεται στο νου είναι "η θύμηση" δηλαδή η ανάμνηση ενός προσώπου, ενός αντικειμένου ή ενός γεγονότος από το παρελθόν. Η λειτουργία της μνήμης όμως είναι πολύ πιο πολύπλοκη με κύριο στοιχείο της την έννοια της μάθησης. Χωρίς την μάθηση δεν υπάρχει μνήμη και χωρίς μνήμη δεν υπάρχει μέλλον γιατί δεν υπάρχει ταυτότητα. Η μνήμη δεν αφορά μόνο το παρελθόν, αλλά και το παρόν και το μέλλον. Δεν θυμόμαστε μόνο πράγματα που έχουν συμβεί, αλλά επίσης και πράγματα που έχουμε να κάνουμε στο μέλλον.

Ποιά είναι τα "ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ" σύμφωνα με τη σύχρονη Νευροψυχολογία;

ΕΙΔΟΣ ΜΝΗΜΗΣ	ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ	ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ	ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Αισθητηριακή Μνήμη	Αποθηκεύει πληροφορίες που δεχόμαστε μέσω των αισθήσεων (για κλάσματα του δευτερολέπτου) για να χρησιμοποιηθούν αργότερα από ανώτερα εγκεφαλικά κέντρα. Την χρησιμοποιούμε για παράδειγμα όταν θέλουμε να συγκρίνουμε δύο εικόνες (οπτική).	Είναι η πιο σύντομη, με διάρκεια λιγότερη του ενός δευτερολέπτου. Είναι ο προθάλαμος της Βραχύχρονης μνήμης.	Σύμφωνα με τις  αισθήσεις έχουμε: την οπτική, την ακουστική, την απτική και την γευστικο-οσφρητική μνήμη που συναντώνται στις αντίστοιχες περιοχές του εγκεφάλου.
Βραχύχρονη Μνήμη (ή εργαζόμενη)	Συγκρατεί δεδομένα για λίγα δευτερόλεπτα έως ένα λεπτό. Είναι σαν τη μνήμη RAM του υπολογιστή. Την χρησιμοποιούμε για παράδειγμα όταν κάνουμε με το νου μας μια μαθηματική πράξη.	Σύμφωνα με τον G.Miller, ένας ενήλικας μπορεί να συγκρατήσει 7(+-2) στοιχεία.	Μετωπιαίοι λοβοί και προκινητικές περιοχές.
Μακρύχρονη Μνήμη	Έχει μεγάλες δυνατότητες χωρητικότητας και διαρκεί από μερικά λεπτά έως χρόνια. Για να αποθηκευτεί εκεί μια πληροφορία θα πρέπει να περάσει πρώτα από την βραχύχρονη και να επαναληφθεί αρκετές φορές.	Η Μακρόχρονη μνήμη χωρίζεται στις 3 παρακάτω κατηγορίες: - Διαδικαστική - Επεισοδιακή - Σημασιολογική
	Διαδικαστική μνήμη	Η μνήμη που μας επιτρέπει να θυμόμαστε αυτοματοποιημένες δεξιότητες (όπως το να κάνουμε ποδήλατο, να δένουμε τα κορδόνια μας ή να υπογράφουμε).	Βασικά γάγγλια και παρεγκεφαλίδα
	Επεισοδιακή μνήμη	Αφορά αποθηκεμένες μνήμες σχετικές με τη ζωή μας (όπως τι φάγαμε χθες ή μια εκδρομή που πήγαμε πριν μερικά χρόνια). Μετά από καιρό ορισμένες επεισοδιακές μνήμες χάνουν την “ζωντάνια” τους με αποτέλεσμα να γίνονται “σημασιολογικές μνήμες” και αν δεν ανακληθούν  χάνονται…	Η Επεισοδιακή και η Σημασιολογική Μνήμη αφορούν στην κλασσική έννοια της μνήμης, δηλαδή τη «θύμηση» και μαζί απαρτίζουν τη Δηλωτική μνήμη. Υπεύθυνη περιοχή του εγκεφάλου για τη Δηλωτική μνήμη είναι ο ιππόκαμπος.
	Σημασιολογική μνήμη	Αποθηκεύει γενικές πληροφορίες-γνώσεις για τον κόσμο γύρω μας (όπως η διεύθυνση του σπιτιού μας ή ποια είναι η πρωτεύουσα της Αγγλίας κ.λ.π).

Ελιζιάννα Χριστοδούλου, Παιδιατρική εργοθεραπεύτρια SIT