Γιατί τσακώνονται τα αδέλφια;

Οι σχέσεις ανάμεσα στα αδέρφια χαρακτηρίζονται τις περισσότερες φορές από έντονα και αντικρουόμενα συναισθήματα: αγάπης και μίσους, αφοσίωσης και αντιζηλίας. Οι καβγάδες και οι διαφωνίες παρατηρούνται συχνά, η επιθετικότητα και η ανταγωνιστικότητα εκδηλώνονται σε πολλές δραστηριότητές τους. 

Η έκφραση των δύσκολων αυτών συναισθηματικών καταστάσεων αποτελεί όμως και έναν σημαντικό τρόπο αλληλεπίδρασης μεταξύ τους. Μέσα από τους τσακωμούς, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, τα αδέρφια επικοινωνούν συναισθηματικά αλλά και σωματικά. Παράλληλα, μαθαίνουν να διαχειρίζονται την ψυχική τους ένταση, να διαπραγματεύονται τις επιθυμίες και τις επιδιώξεις τους, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, να συνυπάρχουν με τους άλλους με όλες τις πιθανές ματαιώσεις που επακολουθούν. Οι τσακωμοί με τα αδέρφια αποτελούν πράγματι ένα πολύτιμο «σχολείο», ένα πεδίο κοινωνικής μάθησης και τριβής δεξιοτήτων που θα αποβούν απαραίτητες σε όλα τα μετέπειτα στάδια της ζωής τους.

Τα δεδομένα όμως αλλάζουν όταν οι διαρκείς αντιπαραθέσεις και αψιμαχίες μεταξύ των αδερφών υποδεικνύουν βαθύτερα δυσλειτουργικά μοντέλα συμπεριφοράς μέσα στην οικογένεια.

Αποφυγή συγκρούσεων
Συχνά μπορεί οι γονείς να «αποφεύγουν» και να μην επιτρέπουν με κανέναν τρόπο την εκδήλωση εντάσεων και συγκρούσεων μεταξύ των παιδιών τους και έτσι ουσιαστικά να «συμβάλλουν» και στη μεγιστοποίησή τους. Στις περιπτώσεις αυτές διακατέχονται οι ίδιοι από απωθημένα συναισθήματα θυμού και επιθετικότητας και επιδεικνύουν μια ιδιαίτερη ευαισθησία στην εκδήλωση οποιασδήποτε μορφής επιθετικότητας μέσα στο σπίτι. Οι καβγάδες των παιδιών τούς υπενθυμίζουν εντάσεις που είχαν βιώσει οι ίδιοι στην πατρική τους οικογένεια, τσακωμούς μεταξύ γονέων ή αδερφών που τους πλήγωναν και τους τραυμάτιζαν σε όλη την πορεία της ανάπτυξής τους. Έτσι δεν «αντέχουν» την αναβίωση τέτοιων εντάσεων μέσα στο σπίτι αλλά και την επαφή με το δικό τους εκνευρισμό και έντονο θυμό όταν τέτοιες σκηνές διαδραματίζονται.

«Δεν βλέπουν»
Στις περιπτώσεις αυτές τα παιδιά μπορεί να αρχίσουν να εκδηλώνουν κρυφά την επιθετικότητά τους, είτε όταν οι γονείς δεν είναι παρόντες, είτε με έμμεσους τρόπους. Οι γονείς όμως «δεν βλέπουν» τις εντάσεις μεταξύ των παιδιών που έχουν ξεπεράσει πια τα όρια. Τα θεωρούν όλα απλά παιδιάστικα πειράγματα που θα περάσουν, αθώες χειρονομίες, τίποτα κακό ή ανησυχητικό που θα καταλαγιάσει όταν με τον καιρό τα παιδιά ωριμάσουν… Ο χειρισμός αυτός βέβαια εντείνει περισσότερο τα πράγματα και καταλήγει σε εσωστρεφή στάση των παιδιών έναντι των αρνητικών τους συναισθημάτων αλλά και ενοχοποίηση. Παράλληλα, οδηγεί και σε μυστικούς και απαγορευτικούς τρόπους έκφρασης της επιθετικότητας εκ μέρους των παιδιών, απουσία πάντα των γονέων, συνθήκη που κατά κανόνα παραβιάζει σημαντικούς κανόνες ασφάλειας κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών τους.

Διακρίσεις
Η διάκριση ή η εύνοια που υποδεικνύει ο γονιός ασυνείδητα σε ένα παιδί αποτελεί έναν άλλο σημαντικό παράγοντα διακίνησης έντασης ανάμεσα στα αδέρφια. Τα παιδιά αγωνίζονται πάντα «δια ροπάλου» για κάτι εξαιρετικά πολύτιμο για τα ίδια: την αγάπη και την αφοσίωση των γονιών τους. Κάθε αφορμή που αμφισβητεί αυτή την πεποίθηση διακινεί έντονο άγχος, αβεβαιότητα, αμφιθυμία την οποία απευθύνουν στον ευκολότερο «στόχο» τους: τον αδερφό ή την αδερφή.
Από την ηλικία των 15 ή 17 μηνών παρακολουθούν σχεδόν «κατασκοπευτικά» τι συμβαίνει μεταξύ των γονιών και των αδερφών τους. Όσο μεγαλύτερη διαφορά διαισθανθούν στην τρυφερότητα και προσοχή που εκδηλώνεται, τόσο περισσότερη επιθετικότητα και σύγκρουση αρχίζει να γεννιέται στη σχέση με τα αδέρφια τους.
Σε οικογένειες που λειτουργούν εξισορροπιστικά, κάθε παιδί ευνοείται και επιβραβεύεται για διαφορετικά στοιχεία της προσωπικότητάς του, σε διαφορετικές στιγμές της ζωής του και για διαφορετικούς λόγους κάθε φορά, έτσι ώστε συνολικά κανένα παιδί να μην επισκιάζεται! Οι γονείς συχνά συνειδητοποιούν τη διατάραξη των ισορροπιών αυτών και προσπαθούν να δράσουν αντισταθμιστικά. Όταν δεν συμβαίνει αυτό, δυσλειτουργικοί ρόλοι αρχίζουν να διαμορφώνονται και το παιδί παγιδεύεται σε στερεότυπους και άκαμπτους ρόλους συμπεριφοράς τους οποίους νιώθει και ότι δεν μπορεί να αλλάξει: του «καλού» ή του «κακού», του «αγαπητού» ή «μη αγαπητού», του «εκνευριστικού» ή του «συμπαθή» κοκ. Η δυναμική αυτή διακινεί βέβαια περαιτέρω ένταση ανάμεσα στα αδέρφια και οι συγκρούσεις μεγιστοποιούνται.

Τσακωμοί γονεϊκού ζευγαριού
Τέλος, οι τσακωμοί μεταξύ αδερφών αντανακλούν συχνά τα αισθήματα επιθετικότητας αλλά και τα προβλήματα που επικρατούν στο γονεϊκό ζευγάρι. Τα παιδιά παρατηρούν τη ζωή των γονιών τους και αντιγράφουν, αναπαριστούν και πολλές φορές εκφράζουν τα προβλήματα ή τα συναισθήματα που επικρατούν μεταξύ τους. Πολλές φορές στρέφονται στα αδέρφια για καταφύγιο, συντροφιά και συναισθηματική κάλυψη σε περίπτωση τέτοιων προβλημάτων. Όμως, μια μακρόχρονη σχέση αντιπαράθεσης και αμφιθυμίας μεταξύ των γονιών μπορεί εύκολα να καταλήξει σε μια εξίσου βαθιά ριζωμένη σύγκρουση μεταξύ των αδερφών. Συχνά επίσης ένας γονιός στρέφεται προς υποστήριξη σε ένα από τα παιδιά, διχάζοντας περαιτέρω τη σχέση με τα αδέρφια του.

Πότε πρέπει οι γονείς να ανησυχούν;
H ζήλια και ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα αδέλφια είναι φυσιολογικά και, μάλλον, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν σταματούν ποτέ να υπάρχουν. Τα προβλήματα ξεκινούν και οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν όταν οι εντάσεις δεν εξομαλύνονται εύκολα και τα παιδιά δεν ηρεμούν με κάποιο τρόπο. Όταν τα παιδιά αρχίζουν να φαίνονται εκδικητικά μεταξύ τους ώρες ή μέρες μετά τον τσακωμό που έγινε. Όταν αρχίζουν να εκδηλώνουν κρυφά την επιθετικότητά τους, όταν οι γονείς δεν είναι παρόντες, ή με άλλους έμμεσους τρόπους. Όταν τα πειράγματα μεταξύ τους ξεπερνούν τα όρια, τα χτυπήματα στα παιχνίδια τους καταλήγουν σε επικίνδυνες βολές και οι προσβολές μεταξύ τους ντροπιάζουν ανεπιστρεπτί την αυτοεκτίμησή τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς χρειάζεται να παρέμβουν δυναμικά προς οριοθέτηση της κατάστασης, ιδιαίτερα όταν νιώθουν ότι παραβιάζονται σημαντικοί κανόνες ασφάλειας κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών των παιδιών και, ιδιαίτερα, όταν τελικά νιώθουν ότι δεν μπορούν να τα αφήσουν μόνα τους να παίξουν με ασφάλεια.

Διαφορά ηλικίας & φύλο
Πιο συχνά εκδηλώνονται διαφωνίες και τσακωμοί ανάμεσα σε αδέρφια που έχουν μικρή διαφορά ηλικίας ή είναι του ίδιου φύλου. Αυτό συμβαίνει γιατί σε αυτή την περίπτωση νιώθουν ότι έχουν περισσότερα να μοιράσουν και να συγκρίνουν, παρόμοιες ανάγκες, δικαιώματα και υποχρεώσεις και έτσι αναπτύσσεται μεγαλύτερος ανταγωνισμός μεταξύ τους. Το καθένα θέλει να επικρατήσει το δικό του και θυμώνει όταν δεν αποκτά αυτό που θέλει.
Επίσης, η σχέση ανάμεσα στις αδερφές τείνουν να είναι πιο καλή και με μεγαλύτερη εκδήλωση οικειότητας σε σύγκριση με τη σχέση ανάμεσα σε αδερφούς που συνήθως είναι πιο ανταγωνιστική. Τέλος, συγκεκριμένες περιστάσεις στην οικογένεια μπορεί να ευνοήσουν την αντιζηλία και τη σύγκρουση ανάμεσα στα αδέρφια. Για παράδειγμα, ένα μεγαλύτερο παιδί μπορεί να επωμιστεί την ευθύνη για ένα μικρότερο παιδί και το γεγονός αυτό να δημιουργήσει απωθημένα στη σχέση τους.

Πώς πρέπει να αντιδρούν οι γονείς;
-Οι γονείς γενικότερα δεν πρέπει να παρεμβαίνουν μόνο όταν προκύπτουν τσακωμοί ανάμεσα στα αδέρφια γιατί έτσι εκείνα νιώθουν ότι μόνο με τους καβγάδες λαμβάνουν προσοχή και «επιβραβεύονται» για τις συγκρούσεις τους.
-Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουν ότι οι ίδιοι ως άτομα αλλά και η σχέση με το σύντροφό τους αποτελούν πρότυπο συμπεριφοράς προς μίμηση. Δεν μπορούν να απαιτούν από τα παιδιά να διαχειρίζονται καλύτερα το θυμό τους όταν οι ίδιοι έχουν ξεσπάσματα ή, ακόμη περισσότερο, όταν υπάρχουν εντάσεις και συγκρούσεις ανάμεσα στο ζευγάρι. Τα παιδιά μιμούνται τη σχέση του γονεϊκού ζευγαριού και τείνουν να πιστεύουν ότι «έτσι είναι οι φυσιολογικές σχέσεις…».
-Οι γονείς μπορούν να μάθουν στα παιδιά να διεκδικούν αυτά που θέλουν με κατάλληλο τρόπο και να τους δείξουν πιο αποδεκτούς τρόπους έκφρασης του θυμού, της απογοήτευσης, της ζήλιας, της δυσαρέσκειας ή άλλων αρνητικών συναισθημάτων, ώστε να μην τα εκφράζουν μέσα από συγκρούσεις. Μπορούν να εξηγήσουν στα παιδιά ότι τα συναισθήματα, όσο αρνητικά κι αν είναι, δεν είναι κακά. Κακός και μη αποδεκτός μπορεί να είναι μόνο ο τρόπος με τον οποίο τα εξωτερικεύουν, δηλαδή η συγκεκριμένη συμπεριφορά.

Κατά τη διάρκεια της έντασης:
-Οι γονείς είναι καλό να μην επεμβαίνουν αμέσως μόλις αρχίζει ο τσακωμός αλλά να περιμένουν λίγο μήπως τα παιδιά μπορέσουν να επιλύσουν μόνα τους τη διαφωνία τους.
-Αν όμως η ένταση παραταθεί και, κυρίως, όταν αρχίζουν να μιλούν άσχημα το ένα στο άλλο ή να χτυπούν το ένα το άλλο πρέπει να παρέμβουν για να δουν τι συμβαίνει και για να δώσουν στα παιδιά την ευκαιρία να εκφράσει το καθένα πιο ήρεμα την άποψή του.
-Είναι δύσκολο εκείνη τη στιγμή τα παιδιά να ακούσουν νέα πράγματα. Οι γονείς μπορούν να είναι αργότερα πιο διδακτικοί.
-Μπορούν όμως να δείξουν στα παιδιά εκείνη τη στιγμή πώς θα μπορούσε το καθένα να κάνει μια αμοιβαία υποχώρηση ή να πει κάτι με πιο ήρεμο τρόπο για να λυθεί η σύγκρουση.
-Ας θυμήσουν στα παιδιά τη συμφωνία που έχουν κάνει για τις συνέπειες ή την «τιμωρία» όταν συμβαίνουν τέτοιοι τσακωμοί, για παράδειγμα, ότι ο καθένας πάει στο δωμάτιό του, ή ότι δεν βλέπουν τηλεόραση.
-Είναι σημαντική η συνέπεια στην επιβολή των κανόνων που έχουν συμφωνηθεί.

Μια πολύτιμη σχέση
Η σχέση ανάμεσα στα αδέρφια είναι πολύτιμη και τα συνοδεύει μέχρι τα βαθιά τους γεράματα. Οι κοινές εμπειρίες και οι αναμνήσεις, ο κοινός κώδικας επικοινωνίας αποτελούν ένα σημαντικό στήριγμα στις δύσκολες στιγμές της ζωής τους. Τα αδέρφια, εκτός από πεδίο εκδραμάτισης ή και εκτόνωσης ενδοψυχικών ή άλλων συγκρούσεων αποτελούν και ένα καταφύγιο στις δύσκολες στιγμές της ζωής.
Όλοι οι άνθρωποι, ιδιαίτερα σε μεγαλύτερες ηλικίες, αναζητούν ένα τέτοιο καταφύγιο, μια σχέση για την οποία δεν χρειάζεται να προσπαθήσουν πολύ για να την διατηρήσουν ή για να επικοινωνήσουν ουσιαστικά. Οι γονείς πρέπει να αφήνουν χώρο στα παιδιά, έξω από οικογενειακές ή προσωπικές τους συγκρούσεις, να συνεχίσουν το δικό τους δρόμο και τη δική τους εξέλιξη με τα αδέρφια τους, έναν δρόμο ανεκτίμητο για τα ίδια σε όλη την μετέπειτα πορεία της ζωής τους!

Πηγή