Ιδιοδεκτικό σύστημα: όλα όσα θέλετε να ξέρετε

“Κλείστε τα μάτια σας. Προσπαθήστε, χωρίς να τα ανοίξετε, να φέρετε την άκρη του δείκτη σας στην άκρη της μύτης σας. Επαναλάβετε 4-5 φορές με το κάθε χέρι.
Πόσο εύκολο ήταν;”
Η επιτυχία στην παραπάνω δοκιμασία οφείλεται στη δράση ενός πολύ ιδιαίτερου και σημαντικού αισθητηριακού συστήματος που λέγεται ιδιοδεκτικό. Μαζί με το αιθουσαίο αποτελούν τα δύο λιγότερο γνωστά, όμως όχι λιγότερο σημαντικά, αισθητηριακά συστήματα.

Το ιδιοδεκτικό σύστημα έχει υποδοχείς κυρίως σε μύες, συνδέσμους και αρθρώσεις σε όλο το σώμα και μας βοηθά να καταλάβουμε:

- Πού βρίσκεται το σώμα ή τα μέρη του σώματός μας στο χώρο
- Τη σχέση των διαφόρων μελών του σώματός μας μεταξύ τους
- Πόσο πολύ και πόσο γρήγορα συσπώνται οι μύες μας
- Πόση δύναμη ασκούμε μέσω των μυών
- Πώς είναι ο συγχρονισμός μας (timing)

 Ας δούμε μερικές ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το ιδιοδεκτικό σύστημα:

 
1.    Η ιδιοδεκτική αίσθηση δουλεύει τόσο συνειδητά, όσο και υποσυνείδητα, όπως όταν αυτόματα καθόμαστε με ευθυτενή κορμό στην καρέκλα. Ακόμα και όταν είμαστε εντελώς ακίνητοι παίρνουμε ιδιοδεκτικά ερεθίσματα.
2.    Η αίσθηση της κίνησης μέσω του ιδιοδεκτικού συστήματος είναι γνωστή και ως “κιναισθησία”. Πολλοί άνθρωποι μαθαίνουν κιναισθητικά, χρησιμοποιώντας την κίνηση σαν βοηθό στη μάθηση.
3.    Παίρνουμε καλύτερα και πιο έντονα ιδιοδεκτικά ερεθίσματα όταν συμμετέχουμε ενεργά σε κινήσεις αντίστασης στη βαρύτητα (πχ κάνουμε push-ups) ή κάνουμε “σκληρή δουλειά” (πχ μεταφέρουμε ένα καλάθι γεμάτο πράγματα), απ’ ότι όταν δεχόμαστε παθητικά την αλλαγή της θέσης του σώματός μας.
4.    Το ιδιοδεκτικό σύστημα συνδέεται πολύ στενά με το απτικό σύστημα, για την ερμηνεία “σωματαισθητικών” ερεθισμάτων. Έτσι αισθανόμαστε για παράδειγμα την ένταση και την ποιότητα μιας δόνησης ή τη διαφορά βάρους δύο αντικειμένων που κρατάμε.
5.    Σε περιπτώσεις όπου παρατηρείται ανώμαλος μυικός τόνος (πχ λόγω τραυματισμού, αρθρίτιδας, εγκεφαλικής παράλυσης κλπ) η ιδιοδεκτική αίσθηση είναι διαταραγμένη.
6.    Συχνά δυσκολίες στην οπτική αντίληψη κρύβουν από πίσω τους δυσκολίες στην αντίληψη του σώματος, άρα στην ιδιοδεκτική αίσθηση.
7.    Όπως τα αιθουσαία ερεθίσματα, έτσι και τα ιδιοδεκτικά βοηθούν την ρύθμιση της εγρήγορσής μας. Οι δραστηριότητες που δίνουν αντίσταση στους μύες μπορούν είτε να “ρίξουν” είτε να “ανεβάσουν” το επίπεδο της εγρήγορσής μας σε ιδανικά επίπεδα. Μας οργανώνουν σε κάθε περίπτωση!
8.    Η ικανότητα να ελέγχουμε εύκολα και αποτελεσματικά το σώμα μας παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στην αυτοεκτίμησή μας. Αποτελεί τη βάση για συναισθηματική ασφάλεια.

Το παιδί αναπτύσσει το ιδιοδεκτικό του σύστημα όταν...

●    Σπρώχνει ή τραβά αντικείμενα στο χώρο
●    Σηκώνει και μεταφέρει αντικείμενα με βάρος
●    Κρέμεται από τα χέρια, πχ σε μονόζυγο
●    Παίζει παιχνίδια όπως η τυφλόμυγα
●    Παίζει παιχνίδια “πάλης”
●    Κάνει ισορροπία σε διάφορες θέσεις
●    Μασά σκληρά ή ελαστικά τρόφιμα
●    Κάνει διάφορες αθλητικές δραστηριότητες (πχ κολύμβηση)

Ανησυχητικές ενδείξεις πιθανής μη φυσιολογικής λειτουργίας του ιδιοδεκτικού συστήματος:
Το παιδί...

●    Προτιμά να μην κινείται ή αποφεύγει δραστηριότητες έντονης δράσης/αντίστασης
●    Αποφεύγει να σηκώνει βαριά αντικείμενα
●    Σπάει πράγματα εύκολα, του πέφτουν αντικείμενα από τα χέρια
●    Έχει κακή στάση σώματος, “κλειδώνει” αρθρώσεις όταν στέκεται ή κάθεται για να μπορέσει να παραμείνει ευθυτενές
●    Σκοντάφτει, πέφτει πάνω σε έπιπλα, τοίχους, άλλα παιδιά
●    Περπατά σέρνοντας τα πόδια ή πατώντας τα πολύ δυνατά
●    Δυσκολεύεται να αντιληφθεί τη θέση του στο χώρο, έχει φτωχή εικόνα σώματος
●    Δεν ελέγχει πάντα αποτελεσματικά τη δύναμή του
●    Δεν μπορεί να κάνει κινήσεις με ευκολία χωρίς τη βοήθεια της όρασης
●    Παρουσιάζει φτωχό συντονισμό κινήσεων, σε όλα τα επίπεδα (κινήσεις με όλο το σώμα, με τα χέρια, χειρισμός εργαλείων, δραστηριότητες γραφής/ζωγραφικής κλπ)
●    Δυσκολεύεται με νέες, πρωτόγνωρες κινητικές δραστηριότητες

Προσπαθώντας να ενισχύσουμε τη λειτουργία κάθε συστήματος, είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε ότι έχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα για την ανάπτυξη του παιδιού όταν του προσφέρουμε πολυαισθητηριακές εμπειρίες. Τέτοιες εμπειρίες είναι ικανές να δραστηριοποιήσουν τον εγκέφαλο έτσι, ώστε να είναι σε μεγαλύτερη ετοιμότητα για μάθηση.
Αν εντοπίζετε δυσκολίες στο παιδί ή έχετε κάποιους προβληματισμούς, καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε έναν εργοθεραπευτή με εκπαίδευση στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωση.

Πηγή