Δέος + θαυμασμός = ενσυναίσθηση

Υπάρχει ένα συναίσθημα που μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά (ιδιαίτερα στην εφηβεία) να μάθουν να εστιάζουν λιγότερο στον εαυτό τους και περισσότερο στον κόσμο γύρω τους: είναι το δέος, αυτή η αίσθηση του θαυμασμού που σε καθηλώνει…

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Michigan έστρεψαν την προσοχή τους σε μια ιδιαίτερη κοινωνική και διαπροσωπική δεξιότητα, αυτή της ενσυναίσθησης και θέλησαν να εξετάσουν κατά πόσο οι νέοι –φοιτητές κυρίως- έχουν την ικανότητα να νοιάζονται για τον διπλανό τους και για τον κόσμο γύρω τους.

Ναρκισσισμός

Τα αποτελέσματά τους δεν ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξα. Μελετώντας συνολικά 14.000 φοιτητές, σε βάθος χρόνου, από το 1979 έως το 2009, είδαν ότι η ικανότητα ενσυναίσθησης μειώνεται δραματικά, ιδιαίτερα μετά το 2000. Οι νέοι στρέφονται πολύ στον εαυτό τους, με ναρκισσισμό. Έχουν την τάση να βλέπουν τους ανθρώπους γύρω τους με κριτήριο το αν και πώς μπορούν να τους φανούν χρήσιμοι και όχι αποζητώντας μια αληθινή φιλία.

Επιπλέον, μια άλλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2006, έδειξε ότι το 81% των νέων ηλικίας από 18 έως 25 ετών έχουν ως σημαντικό στόχο το να πλουτίσουν και το 64% θεωρούν αυτό το στόχο ως πρωταρχικό. Στην ίδια έρευνα, μόνο το 30% πιστεύει ότι είναι σημαντικό το να προσφέρεις βοήθεια σε ανθρώπους που την έχουν ανάγκη.

Οι μελέτες αυτές εστίασαν σε φοιτητές, σε νέους ηλικίας συνήθως άνω των 18, ωστόσο τα συμπεράσματα επιβεβαιώνουν ότι ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώνουν σήμερα τα παιδιά δεν προσφέρει πολλές ευκαιρίες και δεν καλλιεργεί τις δεξιότητες που χρειάζονται για να συνδεθούν με τους ανθρώπους γύρω τους.

Επιστήμονες και πολλοί άνθρωποι από το χώρο της εκπαίδευσης αναζητούν τρόπους και προγράμματα να προσφέρουν στα παιδιά διεξόδους και εναλλακτικές στην άγονη ενασχόληση μόνο με τα του εαυτού τους και αποζητούν τρόπους να φέρουν τους νέους σε επαφή με την αίσθηση ότι ανήκουν σε κάτι μεγαλύτερο από τους αυτούς τους ίδιους –να τους βοηθήσουν δηλαδή να βρουν νόημα στη ζωή τους.

Δέος και ενσυναίσθηση

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει ένα συναίσθημα που μπορεί να βοηθήσει σημαντικά: το δέος, αυτή η αίσθηση του θαυμασμού που μπορεί να σε καθηλώσει. Το δέος είναι ένα ισχυρό, θετικό συναίσθημα που μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά και τους νέους να αναπτύξουν ενσυναίσθηση.

Απέναντι σε ένα μαγευτικό φυσικό τοπίο, ακούγοντας ένα μουσικό αριστούργημα, παρατηρώντας ένα θαυμαστό έργο τέχνης ή μαθαίνοντας για τη ζωή ενός ξεχωριστού ανθρώπου (του Γκάντι, για παράδειγμα), συνήθως κινητοποιούνται σε όλους μας δύο αντιδράσεις: μια αίσθηση απεραντοσύνης και μια νέα προοπτική για τον κόσμο γύρω μας και για τη θέση μας μέσα σε αυτόν.

Η πρόσφατη έρευνα της ομάδας του Dacher Keltner, καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Berkeley και ενός από τους ιδρυτές του εκεί Greater Good Science Center, αποδεικνύει ότι αυτή η αίσθηση του δέους απέναντι σε θαυμαστά γεγονότα της φύσης, της τέχνης, της ζωής έχει τη δύναμη να μεταμορφώσει τους ανθρώπους, ιδιαίτερα τους εφήβους που είναι εξαιρετικά προσηλωμένοι στον εαυτό τους. Η εφηβεία, τονίζουν οι ειδικοί, είναι μια εξαιρετικά κρίσιμη ηλικία για να έρθουν τα παιδιά σε επαφή με το συναίσθημα του δέους: μπορεί να τα βοηθήσει να συνδεθούν με τον κόσμο γύρω τους αντί να μείνουν αγκυλωμένα στην πεποίθηση ότι είναι οι ίδιοι που αποτελούν το κέντρο του κόσμου και να μπολιάσουν το ναρκισσισμό τους με εμπειρίες ενσυναίσθησης για τους ανθρώπους γύρω τους.

Εφηβοι και νέοι
Οι επιστήμονες γνωρίζουν πια (μέσα και από ερευνητικά δεδομένα) ότι η εμπειρία του δέους απέναντι σε κάτι θαυμαστό κάνει τους ανθρώπους λιγότερο ανυπόμονους και με μεγαλύτερη διάθεση να προσφέρουν το χρόνο τους και τις ικανότητές τους για να συνδράμουν άλλους ανθρώπους. Τελικά, τους βοηθά να συνδεθούν και να δεσμευθούν σε κάτι μεγαλύτερο από τον ίδιο τους τον εαυτό.

Ο Dacher και η ομάδα του θέλησαν και πειραματικά να επιβεβαιώσουν τα ευρήματά τους. Χώρισαν τους φοιτητές σε δύο ομάδες. Η μια ομάδα θα παρατηρούσε τον σκελετό ενός τυραννόσαυρου Ρεξ και η άλλη θα εξερευνούσε έναν μακρύ διάδρομο. Απαντώντας μετά στο ερωτηματολόγιο, οι νέοι που είχαν την ευκαιρία να σταθούν και να προσέξουν το σκελετό του τυρανόσαυρου, είχαν σαφώς την αίσθηση ότι ανήκουν σε κάτι μεγαλύτερο, σε σύνολο που αναπτύσσεται και εξελίσσεται πολύ μέσα στους αιώνες, τόσο θαυμαστό και εντυπωσιακό που προκαλεί δέος.

Οι ερευνητές καλούν δασκάλους, καθηγητές και όλους τους ανθρώπους που ασχολούνται με την παιδαγωγική και δουλεύουν με μικρά παιδιά αλλά και εφήβους να εστιάσουν τις δράσεις τους, αναζητώντας εμπειρίες που μπορούν να προκαλέσουν δέος. Να φέρουν τα παιδιά σε επαφή με αυτό το συναίσθημα, με τη χαρά, με τον ενθουσιασμό, με τον θαυμασμό για τα πράγματα γύρω τους.   

Σημειώνουν ωστόσο, ορισμένα ακόμη χρήσιμα συμπεράσματα από τη μελέτη τους:

*Δεν μπορούν όλα τα παιδιά να βιώσουν την αίσθηση του δέους. Η έρευνα έδειξε ότι ορισμένα παιδιά είναι πιο «ανοιχτά» από άλλα –συνήθως είναι αυτά που έχουν μεγαλύτερη ευελιξία, που δεν διστάζουν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τα πράγματα. Υπάρχουν όμως και παιδιά περισσότερα αμετακίνητα. Όμως, ακόμα και αυτά τα παιδιά, τονίζουν οι ερευνητές, έχουν πολλά να μάθουν από την εμπειρία να βρεθούν απέναντι σε θαυμαστά έργα της φύσης, της τέχνης, της μουσικής και των ανθρώπων.

*Τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια για να επεξεργαστούν την εμπειρία. Είναι αυτό που ο Ελβετός ψυχολόγος Jean Piaget ονόμασε «τροποποίηση»: η διεργασία της αλλαγής των καθιερωμένων νοητικών δομών, προκειμένου να ταιριάξουν και να ενσωματωθούν οι νέες εμπειρίες. Η συζήτηση, το να μιλήσουν ή να γράψουν για την εμπειρία του δέους θα βοηθήσει σημαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν και να επεξεργαστούν σε ένα βαθύτερο επίπεδο αυτό που ένιωσαν.

Πηγή: www.photodentro.gr