H ΔΕΠΥ σε 17 φωτογραφίες

Συχνά λέμε ότι τα «μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις» και ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ αντιλαμβάνονται ευκολότερα και λειτουργούν καλύτερα με ένα εικονογραφημένο πρόγραμμα, παρά με προφορικές ή γραπτές οδηγίες. Αυτό συνήθως λειτουργεί και για τους ενήλικες, γι’ αυτό με τη βοήθεια της ιστοσελίδας  WebMD, αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε τη ΔΕΠΥ μέσα από 17 φωτογραφίες.

Τι είναι η ΔΕΠΥ;

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας εμποδίζει τα παιδιά να εστιάσουν την προσοχή τους και να συγκεντρωθούν. Εάν είναι γενικά δύσκολο για ένα παιδί να συγκεντρωθεί, ένα παιδί με ΔΕΠΥ αφαιρείται με το παραμικρό, ίσως και χωρίς αυτό.

Έλλειψη προσοχής

Η έλλειψη προσοχής είναι το κυριότερο σύμπτωμα. Τα παιδιά δεν παρακολουθούν αυτόν που μιλάει, δεν ολοκληρώνουν ότι αρχίζουν, δυσκολεύονται ν’ ακολουθήσουν οδηγίες και δεν δίνουν σημασία πχ. που είναι τα πράγματά τους, τί τους είπε η δασκάλα κτλ. Είναι πολύ πιθανό να εκφράζουν αυτή την έλλειψη προσοχής  κάνοντας συχνά λάθη ή λέγοντας ότι βαριούνται να κάνουν οτιδήποτε απαιτεί από μέρους τους την παραμικρή έστω συγκέντρωση.

Υπερκινητικότητα

Συχνά εκφράζεται στα εστιατόρια ή όταν πάτε κάπου επίσκεψη. Το παιδί αδυνατεί να κάτσει στη θέση του, με αποτέλεσμα να εκφράζει διαρκώς τη δυσφορία του με όποιον τρόπο μπορεί. Όποτε του δίνεται η δυνατότητα, τρέχει χοροπηδά, φωνάζει, αδιαφορώντας εάν είναι στον παιδότοπο ή στο Μέγαρο Μουσικής.

Παρορμητικότητα

Πιο συχνά εκφράζεται στην τάξη, όταν απαντά στην ερώτηση της δασκάλας, αντί να σηκώσει το χέρι του για να πάρει το λόγο σαν όλα τα υπόλοιπα παιδιά. Ποτέ δεν περιμένει στην ουρά για να πάρει παγωτό, εφόσον μπορεί να πάει μπροστά και να ζητήσει αυτό που θέλει. Επίσης, αντιδρά άμεσα σε κάποιο ερέθισμα, δίχως να σκεφτεί τις επιπτώσεις.

Επίδραση στην καθημερινότητα

Το παιδί χρειάζεται καθοδήγηση ώστε να μάθει να συγκεντρώνεται, να μην τσακώνεται με τα άλλα παιδιά που περιμένουν υπομονετικά στην ουρά και να μπορεί να κάνει και να διατηρεί φίλους. Σε διαφορετική περίπτωση, το παιδί απομονώνεται, κλείνεται στην κόσμο του όπως λέμε. Και όσο μεγαλώνει σε ηλικία, κάποιες «παρεξενιές» της παιδικής ηλικίας μπορεί να κλιμακωθούν σε συμπτώματα έντονου άγχους ή κατάθλιψης στην εφηβική ηλικία.

Αίτια της ΔΕΠΥ

Η εγκεφαλική δραστηριότητα στις περιοχές που ελέγχουν τη συγκέντρωση είναι μειωμένη στα παιδιά με ΔΕΠΥ. Ενδέχεται επίσης να παρουσιάζουν ανισορροπίες σε ορισμένες χημικές ουσίες του εγκεφάλου που αποκαλούνται νευροδιαβιβαστές. Αν και δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο τι είναι αυτό που προκαλεί αυτές τις ανωμαλίες, τα γονίδια παίζουν σίγουρα ρόλο, καθώς η ΔΕΠΥ «κληρονομείται» από γενιά σε γενιά.

Διάγνωση της ΔΕΠΥ

Η διάγνωση της ΔΕΠΥ δεν γίνεται με μία απλή εξέταση αίματος ή με οποιαδήποτε άλλη εξέταση. Η οικογένεια του παιδιού καλείται να συμπληρώσει ένα ερωτηματολόγιο που αφορά τη συμπεριφορά του, τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο και κατόπιν το παιδί πρέπει ν’ αξιολογηθεί από ειδικό. Προκειμένου να διαγνωστεί με ΔΕΠΥ, το παιδί θα πρέπει να παρουσιάζει συμπτώματα έλλειψης προσοχής, υπερκινητικότητας, παρορμητικότητας κλπ για διάστημα αρκετών μηνών.

Τύποι ΔΕΠΥ

Τρεις είναι οι κυρίαρχοι τύποι της ΔΕΠΥ, με πιο κοινό όλων τον συνδυασμένο. Είναι αυτός που περιραλμβάνει παιδιά που παρουσιάζουν έλλειψη προσοχής, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα. Ο δεύτερος τύπος είναι ο υπερκινητικός /παρορμητικός. Περιλαμβάνει τα παιδιά  που δείχνουν να μην μπορούν να σταθούν δευτερόλεπτο, όπως χαρακτηριστικά λέμε, καθώς επίσης και τα παιδιά που δεν είναι σε θέση να ελέγξουν τις αντιδράσεις τους. Ο τρίτος τύπος ονομάζεται ΔΕΠ και περιλαμβάνει τα παιδιά που δυσκολεύονται να εστιάσουν την προσοχή τους. Από τα παιδιά αυτά απουσιάζει το στοιχείο της υπερκινητικότητας, κάτι που σημαίνει ότι δεν διακόπτουν το μάθημα.

Φαρμακευτική αγωγή

Δύσκολο το θέμα αυτό για τα ελληνικά δεδομένα. Οι μισοί σχεδόν γονείς εμπιστεύονται τυφλά (κακώς) τα διάφορα σκευάσματα που κυκλοφορούν και οι άλλοι μισοί δεν θέλουν ν’ ακούσουν λέξη για φαρμακευτική αγωγή. «Τα παίρνετε από τις εταιρείες» είναι η πιο συνηθισμένη τους απάντηση όταν τεθεί το θέμα. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν ορισμένα διεγερτικά τα οποία συμβάλλουν στην εστίαση της προσοχής του παιδιού, ελέγχοντας παράλληλα την υπερκινητικότητα και την παρορμητικότητα. Ωστόσο, τα φάρμακα αυτά έχουν αποτέλεσμα μόνο στο 70-80% των περιπτώσεων και παράλληλα έχουν κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες. Επίσης υπάρχει και η λύση των μη διεγερτικών, πάλι όμως δεν είναι για όλες τις περιπτώσεις παιδιών.

Συμβουλευτική

Η συμβουλευτική έχει διπλή σημασία. Από τη μία βοηθά το παιδί ν’ αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες στην καθημερινή του ζωή και να τονώσει την αυτοπεποίθησή του και από την άλλη δίνει απαντήσεις στα ερωτήματα των γονέων και τους προτείνει λύσεις που καθιστούν πιο αποτελεσματική τη στρατηγική τους.

Ειδική αγωγή

Τα περισσότερα παιδιά τα καταφέρνουν μια χαρά σε ένα κανονικό σχολείο. Ορισμένα μπορεί να χρειαστούν τη βοήθεια κάποιου συνοδού-θεραπευτή για μικρό ή μεγαλύτερο διάστημα, ενώ κάποια άλλα παιδιά χρειάζονται ένα ακόμα πιο δομημένο περιβάλλον. Τα παιδιά αυτά χρειάζονται κάποιο ειδικό σχολείο, προσαρμοσμένο στις δικές τους ανάγκες.

Η σημασία της ρουτίνας

Αυτό που έχουν ανάγκη τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι ένα πλήρως δομημένο πρόγραμμα που δεν σηκώνει την παραμικρή παρερμηνεία. Αυτό δεν το αντιλαμβάνονται πάντοτε ή πλήρως οι γονείς τους. Κατά προτίμηση, το πρόγραμμα αυτό αποδίδει καλύτερα όταν είναι εικονογραφημένο.

Το παιδί έχει ανάγκη να γνωρίζει ότι τη στιγμή που θα ξυπνήσει θα πρέπει να ντυθεί, μετά να πιει το γάλα του και κατόπιν να ετοιμαστεί για το σχολείο. Εφόσον κάνει τα ίδια κάθε μέρα, πολλοί γονείς θεωρούν ότι ένα πρόγραμμα δεν είναι απαραίτητο. Για το παιδί όμως είναι, καθώς το βοηθά στην εστίαση της προσοχής του. Έχει ανάγκη να κάνει με μία συγκεκριμένη σειρά (όποια κι αν είναι αυτή, αυτό δεν παίζει μεγάλο ρόλο) το καθετί. Όταν τη μία μέρα πρώτα ντύνεται και μετά τρώει και την άλλη πρώτα τρώει και μετά ντύνεται, το παιδί αποδιοργανώνεται. Όσο πιο συγκεκριμένο είναι το πρόγραμμα, τόσο πιο αποδοτικό αποδεικνύεται. Το καθημερινό πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει συγκεκριμένη ώρα που ξυπνά το παιδί, τρώει, παίζει, μαζεύει τα παιχνίδια του ή πέφτει για ύπνο.

Δίαιτα

Βελτιώνεται ή όχι η εγκεφαλική λειτουργία ανάλογα με τη διατροφή μας; Ένα ερώτημα για το οποίο ακόμα δεν υπάρχει οριστική απάντηση. Τα αποτελέσματα των ερευνών δεν καταλήγουν σε κάποιο αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα, ωστόσο οι ειδικοί διατροφολόγοι θεωρούν ότι οι τροφές πλούσιες σε πρωτεϊνες (αυγά, κρέας, φασόλια, ψάρια και ξηροί καρποί) βελτιώνουν τη συγκέντρωση. Καλό θα είναι να συμβουλευθείτε τον παιδίατρό σας.

ΔΕΠΥ και πρόχειρο φαγητό

Το πρόχειρο φαγητό αρέσει σχεδόν σε όλα τα παιδιά. Ίσως γι’ αυτό μετά από ένα γρήγορο σνακ να δείχνουν ακούραστα και γεμάτα ενέργεια. Ωστόσο, δεν υπάρχει κάποια επίσημη σύνδεση μεταξύ της λήψης ζάχαρης από τον οργανισμό και της υπερκινητικότητας.

Υπάρχει θέμα όμως όσον αφορά τα πρόσθετα αυτών των τροφών. Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι τα συντηρητικά και οι χρωστικές ουσίες «τονίζουν» τα χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ, άποψη την οποία θεωρεί λογική η Αμερικάνικη Παιδιατρική Ακαδημία.

ΔΕΠΥ και τηλεόραση

Αν και δεν υπάρχει αποδεδειγμένη σχέση μεταξύ της τηλεόρασης και των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ, η Αμερικάνικη Παιδιατρική Ακαδημία συμβουλεύει να περιοριστεί η έκθεση των παιδιών σε αυτή. Πιο συγκεκριμένα, συνιστά να μην παρακολουθούν καθόλου τηλεόραση τα παιδιά ηλικίας κάτω των δύο ετών και να μην παρακολουθούν πάνω από δύο ώρες ημερησίως τα μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά. Προκειμένου να βοηθήσετε το παιδί σας να μάθει να συγκεντρώνεται, προτιμήστε παζλ, επιτραπέζια παιχνίδια, παιχνίδια με τουβλάκια ή την κλασικότερη συνταγή όλων των εποχών, το διάβασμα.

Πρόληψη της ΔΕΠΥ

Δεν υπάρχει τρόπος ώστε να σιγουρευθεί κανείς ότι το παιδί που θ’ αποκτήσει δεν θα έχει ΔΕΠΥ. Προληπτικά ωστόσο αποφύγετε τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Εάν κάνετε κάτι από αυτά ή ακόμα και όλα από αυτά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, δε σημαίνει απαραίτητα ότι το παιδί σας θα έχει ΔΕΠΥ. Αυτό που έχουν δείξει οι έρευνες είναι ότι η μέλλουσες μητέρες που καπνίζουν, έχουν δύο φορές περισσότερες πιθανότητες ν΄αποκτήσουν παιδί με ΔΕΠΥ. Γενικά, όσο πιο υγιεινός ο τρόπος ζωής σας, τόσο λιγότερες οι πιθανότητες.

Προοπτικές των παιδιών με ΔΕΠΥ

Η θεραπεία βοηθά πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ να βελτιωθούν. Σε πολλά επίσης παιδιά, τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ μετριάζονται (ή εξαφανίζονται) καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Περισσότερα όμως από τα μισά παιδιά εξακολουθούν να έχουν συμπτώματα ακόμα και ως ενήλικες. 

Ελιζιάννα Χριστοδούλου, Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια SIT