Τα παιδιά γεννιούνται με αυτισμό ή είναι επίκτητος;

Η ερώτηση αυτή απασχολεί ιδιαίτερα τους γονείς, ακόμα κι εκείνους που επιλέγουν να ενημερωθούν σε βάθος σχετικά με την πάθηση του παιδιού τους.

Η παγίδα στην οποία όμως συχνά "πέφτουν" είναι να συνδέουν τη χρονική στιγμή που λαμβάνουν τη διάγνωση με την εμφάνιση της πάθησης. 

Στην ιατρική, συνήθως τα αίτια μίας πάθησης προϋπάρχουν αρκετό καιρό πριν την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων. Αυτό ισχύει και στον αυτισμό: μπορεί η διάγνωση του παιδιού να γίνει όταν εκείνο είναι σε ηλικία δύο ή τριών ετών, ωστόσο ο αυτισμός προϋπάρχει ακόμα κι αν δεν το έχουν αντιληφθεί οι γονείς.

Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται πολύ εύκολα στις μέρες μας. Όλοι σχεδόν οι γονείς βγάζουν βίντεο του παιδιού τους από τα πρώτα λεπτά της ζωής του. Μπορεί εκείνη τη στιγμή να μην αντιλαμβάνονται ότι «κάτι δεν πάει καλά», καθώς δεν είναι εκπαιδευμένοι να «βλέπουν» τα συμπτώματα. Ωστόσο, αργότερα, όταν κάποιος ειδικευμένος θεραπευτής δει μαζί τους το βίντεο και τους εξηγήσει τις μικρές διαφορές που εντοπίζει σε σχέση με ένα παιδί με φυσιολογική ανάπτυξη, τα συμπτώματα γίνονται σε ορισμένες περιπτώσεις ξεκάθαρα.

Αν και ακόμα δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση στα συγκεκριμένα αίτια που γεννούν τον αυτισμό, αρκετά από αυτά να προϋπάρχουν πριν τη γέννηση του παιδιού. Κάποια, συνδέονται με επιπλοκές κατά τη διάρκεια της γέννησης, ενώ ορισμένα σχετίζονται με περιβαλλοντικούς παράγοντες κατά την ανάπτυξη του παιδιού. 

Η ουσία είναι ότι ο αυτισμός έχει να κάνει με τον διαφορετικό τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου. Η διαφορετική λειτουργία υφίσταται, απλά σε ορισμένα θέματα, εμφανίζεται νωρίτερα και σε άλλα σε μετέπειτα στάδια της ζωής ενός παιδιού. Για παράδειγμα, πολλά παιδιά με αυτισμό αργούν να μιλήσουν. Πριν φτάσουν στην ηλικία του ενός έτους, ηλικία στην οποία τα παιδιά συνήθως αρχίζουν να μιλάνε, όλα δείχνουν φυσιολογικά. Από εκεί και πέρα όμως, κάθε μήνας που περνά αποτελεί μια «κόκκινη σημαία» όπως χαρακτηριστικά λέμε για την ανάπτυξη κάποιων παιδιών, όταν δεν είναι φυσιολογική.

Κάτι ακόμα που συχνά μπερδεύει τους γονείς είναι η ίδια η λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος καθώς αναπτύσσεται έχει την ικανότητα να αναπτύξει παραπάνω ορισμένα από τα τμήματά του ώστε να αναπληρώσει μέρος των λειτουργιών που δεν εκτελούνται σωστά από τα υπόλοιπα τμήματα. Γι’ αυτό αποτελεί σύνηθες φαινόμενο τα άτομα με αυτισμό να αναπτύσσουν κάποιες ιδιαίτερες δεξιότητες όπως για παράδειγμα στα μαθηματικά. Αυτές οι δεξιότητες όμως είναι που συχνά μπερδεύουν τους γονείς: εστιάζουν στα προτερήματά του παιδιού τους (και πολύ σωστά κάνουν), αγνοώντας τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει σε άλλους τομείς.

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο είναι τόσο μεγάλη η σημασία της πρώιμης παρέμβασης. Όσο πιο νωρίς δεχθεί το παιδί τη βοήθεια ενός εξειδικευμένου θεραπευτή, τόσο πιο καθοριστική ενδέχεται ν’ αποδειχτεί αυτή η παρέμβαση στην εξέλιξη του εγκεφάλου του. 

Ελιζιάννα Χριστοδούλου, Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια SIT