Οι παιδικοί φόβοι έχουν ποικίλες εκφάνσεις και το εύρος τους διαφοροποιείται από παιδί σε παιδί στις διάφορες αναπτυξιακές τους φάσεις. Αρχικά το παιδί αντιδρά με κλάμα και ξεφωνητά. Αργότερα εκδηλώνει αντιδράσεις απόκρυψης (π.χ. κρύβει το πρόσωπό του με τα χέρια) και άλλοτε με έντονες διαμαρτυρίες. Όλα τα παιδιά περνούν φάσεις υπερβολικών φόβων. Η είσοδος του παιδιού στο σχολείο είναι ορόσημο στη ζωή του, διότι αποτελεί την πρώτη εμπειρία της παρατεταμένης απομάκρυνσής του από το σπίτι του.
Κατά την προσχολική ηλικία(3-6 ετών) τα παιδιά αναπόφευκτα βιώνουν φόβους. Στην ηλικία αυτή το παιδί εκδηλώνει ποικίλους φόβους τους οποίους φοβάται πολλές φορές να εκδηλώσει στους άλλους. Τα πιο συχνά είδη φόβων αυτής της ηλικίας είναι τα έξης:
Ø Φόβος για τα μεγάλα ζώα που δαγκώνουν ( π.χ. σκύλος) : Όταν το παιδί μαθαίνει να χειρίζεται τα ένστικτά του, αρχίζει να δαγκώνει όποιον βρίσκεται μπροστά του. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα να φοβάται και οτιδήποτε μπορεί να το δαγκώσει. Από έναν άγνωστο σκύλο ή κάποιο άλλο ζώο μέχρι και ένα άγνωστο παιδάκι ή κάποιο αλλόκοτο άνθρωπο.
Ø Φόβος σε ισχυρούς θορύβους: Το παιδί τρομάζει στο άκουσμα της σειρήνας της πυροσβεστικής, του νοσοκομειακού, στο απότομο κλείσιμο της πόρτας. Είναι πιθανόν να του θυμίσουν τη δική του απώλεια αυτοελέγχου με αποτέλεσμα να θεωρήσει τον εαυτό του ένοχο αν αυτοί οι θόρυβοι συνεχίσουν.
Ø Φόβος για το σκοτάδι (φαντάσματα- μάγισσες- τέρατα) : Οι φόβοι αυτοί πάντα ξυπνούν κατά την διάρκεια της νύχτας. Τα τέρατα-φαντάσματα- μάγισσες που φαντάζεται το παιδί, αποκτούν γιγάντιες διαστάσεις και παρουσιάζονται μπροστά του. Εμφανίζονται την εποχή που το παιδί αρχίζει να ανεξαρτητοποιείται. Το παιδί το νιώθει αυτό και βρίσκεται σε σύγκρουση με την εξάρτηση του από τους γονείς του.
Ø Φόβος για τα ύψη: Το παιδί φοβάται μη πέσει από τα έπιπλα ή το παράθυρο. Οι φόβοι αυτοί εμφανίζονται σ’ αυτή την ηλικία και σε πολλές περιπτώσεις δεν λένε να φύγουν. Τον φόβο αυτό διατηρούν και πολλοί μεγάλοι έχοντας την εντύπωση ότι μπορεί να πέσουν από κάπου. Αυτοί οι φόβοι αυξάνονται όσο το παιδί αρχίζει να συνειδητοποιεί τον πραγματικό κίνδυνο.
Ø Φόβος για τον θάνατο των γονέων: Ασυνείδητα το παιδί προσκολλημένο σε έναν από τους δυο γονείς , φοβάται την ίδια του επιθυμία να «βγάλει» τον άλλο γονιό από την μέση. Σε ηλικία πέντε ετών το παιδί αρχίζει να φοβάται για τον δικό του θάνατο.. Σ’ αυτό το σημείο οι γονείς θα ενημερώσουν το παιδί ότι είναι δίπλα του για να το βοηθούν και να το προστατεύουν και πως δεν θα αφήσουν ποτέ να βρεθεί σε κίνδυνο. Όταν κάποιο αγαπημένο πρόσωπο στην οικογένεια ή ένα ζωάκι, πεθάνει, οι γονείς θα πρέπει να σεβαστούν τα συναισθήματα και τους φόβους που θα προκαλέσει αυτό το γεγονός στο παιδί.
Ø Φόβος για άγνωστα πρόσωπα ή την κακοποίηση: Στους γονείς όλων των εποχών ενυπάρχει ο φόβος μήπως κάποιος βλάψει το παιδί τους. Οι γονείς σπεύδουν να προστατεύσουν το παιδί από τον υπερβολικό φόβο και από μια κακοποίηση. Το μικρό παιδί θα πρέπει να βρεθεί ποτέ μπροστά στο δίλημμα για τον ποιον να εμπιστευτεί. Οι γονείς θα πρέπει να μάθουν στο πεντάχρονο και εξάχρονο παιδί πώς να προστατεύεται από τους ξένους χωρίς όμως να το παρακάνουν. Αν τρομάξουμε πολύ τα παιδιά, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να μην τολμήσουν ποτέ αυτά να αναπτύξουν σχέσεις με καινούργιους ανθρώπους. Όταν ο γονιός μαθαίνει στο παιδί να μην αφήνει κανένα να το αγγίζει κινδυνεύει να περιπέσει το παιδί στον κίνδυνο να γίνει υπερβολικά ευαίσθητο με το σώμα του.
Ø Φόβος για προσωπική αποτυχία: Αν το παιδί διακατέχεται από τον φόβο της αποτυχίας, χρειάζεται περισσότερη στήριξη και αυτοπεποίθηση. Οι γονείς θα πρέπει να το προστατεύουν από τις μικρές αποτυχίες και να μην το σπρώχνουν να πετυχαίνει συνέχεια. Ο έπαινος και η επιβράβευση θα πρέπει να συνοδεύει τις πράξεις του. Η ενθάρρυνση των ιδιαίτερων ταλέντων και ικανοτήτων του θα το κάνουν ικανό να σταθεί ίσος προς ίσους στην παρέα του.
Ø Φόβος για τα παραμύθια: Άλλη πηγή φόβου για το παιδί είναι τα παραμύθια. Το παιδί τα ζητάει, τα ψάχνει, τα διαβάζει, αφοσιώνεται. Ζει τον φανταστικό τους κόσμο, και δεν μπορεί να ξεχωρίσει τα φανταστικά από τα πραγματικά όντα. Δυστυχώς κυκλοφορούν πολλά ακατάλληλα παραμύθια για την παιδική ψυχή, με θηρία, κακιές μητριές, σκοτωμούς ακόμη και φόνους. Αυτά το παιδί τα μεταφέρει στην καθημερινή του ζωή και το αποτέλεσμα είναι ν’ αρχίσει να φοβάται διάφορες καταστάσεις, πράγματα ή πρόσωπα.
Ø Φόβος για την τιμωρία ή την απειλή της τιμωρίας: άλλη αιτία που μπορεί να καλλιεργήσει το φόβο στα παιδιά είναι η κατάσταση που δημιουργείται με τις τιμωρίες ή τις απειλές για τιμωρία. Αν πούμε για παράδειγμα στο παιδί ότι θα το κλειδώσουμε σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο έστω και αν δεν το πραγματοποιήσουμε, το παιδί τα φαντάζεται, τα κάνει πραγματικότητα και τα φοβάται.
Ø Φόβος για τον γιατρό. Χρειάζεται κάποια προληπτική αγωγή των παιδιών, γιατί είναι άσχημο να φθάνει η ώρα να χρειάζεται γιατρό και να τον αντιμετωπίσουν με τόσο φόβο. Δεν πρέπει να απειλούμε το παιδί πως θα το πάμε στο γιατρό να του κάνει ένεση π.χ. αν δεν είναι «καλό» παιδί. Ακόμη αν μερικές μητέρες θέλουν να φύγουν από το σπίτι, λένε ότι θα πάνε στο γιατρό για να μην θελήσει το παιδί να πάει μαζί τους.
Ø Φόβος για τα μεγάλα ζώα που δαγκώνουν ( π.χ. σκύλος) : Όταν το παιδί μαθαίνει να χειρίζεται τα ένστικτά του, αρχίζει να δαγκώνει όποιον βρίσκεται μπροστά του. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα να φοβάται και οτιδήποτε μπορεί να το δαγκώσει. Από έναν άγνωστο σκύλο ή κάποιο άλλο ζώο μέχρι και ένα άγνωστο παιδάκι ή κάποιο αλλόκοτο άνθρωπο.
Ø Φόβος σε ισχυρούς θορύβους: Το παιδί τρομάζει στο άκουσμα της σειρήνας της πυροσβεστικής, του νοσοκομειακού, στο απότομο κλείσιμο της πόρτας. Είναι πιθανόν να του θυμίσουν τη δική του απώλεια αυτοελέγχου με αποτέλεσμα να θεωρήσει τον εαυτό του ένοχο αν αυτοί οι θόρυβοι συνεχίσουν.
Ø Φόβος για το σκοτάδι (φαντάσματα- μάγισσες- τέρατα) : Οι φόβοι αυτοί πάντα ξυπνούν κατά την διάρκεια της νύχτας. Τα τέρατα-φαντάσματα- μάγισσες που φαντάζεται το παιδί, αποκτούν γιγάντιες διαστάσεις και παρουσιάζονται μπροστά του. Εμφανίζονται την εποχή που το παιδί αρχίζει να ανεξαρτητοποιείται. Το παιδί το νιώθει αυτό και βρίσκεται σε σύγκρουση με την εξάρτηση του από τους γονείς του.
Ø Φόβος για τα ύψη: Το παιδί φοβάται μη πέσει από τα έπιπλα ή το παράθυρο. Οι φόβοι αυτοί εμφανίζονται σ’ αυτή την ηλικία και σε πολλές περιπτώσεις δεν λένε να φύγουν. Τον φόβο αυτό διατηρούν και πολλοί μεγάλοι έχοντας την εντύπωση ότι μπορεί να πέσουν από κάπου. Αυτοί οι φόβοι αυξάνονται όσο το παιδί αρχίζει να συνειδητοποιεί τον πραγματικό κίνδυνο.
Ø Φόβος για τον θάνατο των γονέων: Ασυνείδητα το παιδί προσκολλημένο σε έναν από τους δυο γονείς , φοβάται την ίδια του επιθυμία να «βγάλει» τον άλλο γονιό από την μέση. Σε ηλικία πέντε ετών το παιδί αρχίζει να φοβάται για τον δικό του θάνατο.. Σ’ αυτό το σημείο οι γονείς θα ενημερώσουν το παιδί ότι είναι δίπλα του για να το βοηθούν και να το προστατεύουν και πως δεν θα αφήσουν ποτέ να βρεθεί σε κίνδυνο. Όταν κάποιο αγαπημένο πρόσωπο στην οικογένεια ή ένα ζωάκι, πεθάνει, οι γονείς θα πρέπει να σεβαστούν τα συναισθήματα και τους φόβους που θα προκαλέσει αυτό το γεγονός στο παιδί.
Ø Φόβος για άγνωστα πρόσωπα ή την κακοποίηση: Στους γονείς όλων των εποχών ενυπάρχει ο φόβος μήπως κάποιος βλάψει το παιδί τους. Οι γονείς σπεύδουν να προστατεύσουν το παιδί από τον υπερβολικό φόβο και από μια κακοποίηση. Το μικρό παιδί θα πρέπει να βρεθεί ποτέ μπροστά στο δίλημμα για τον ποιον να εμπιστευτεί. Οι γονείς θα πρέπει να μάθουν στο πεντάχρονο και εξάχρονο παιδί πώς να προστατεύεται από τους ξένους χωρίς όμως να το παρακάνουν. Αν τρομάξουμε πολύ τα παιδιά, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να μην τολμήσουν ποτέ αυτά να αναπτύξουν σχέσεις με καινούργιους ανθρώπους. Όταν ο γονιός μαθαίνει στο παιδί να μην αφήνει κανένα να το αγγίζει κινδυνεύει να περιπέσει το παιδί στον κίνδυνο να γίνει υπερβολικά ευαίσθητο με το σώμα του.
Ø Φόβος για προσωπική αποτυχία: Αν το παιδί διακατέχεται από τον φόβο της αποτυχίας, χρειάζεται περισσότερη στήριξη και αυτοπεποίθηση. Οι γονείς θα πρέπει να το προστατεύουν από τις μικρές αποτυχίες και να μην το σπρώχνουν να πετυχαίνει συνέχεια. Ο έπαινος και η επιβράβευση θα πρέπει να συνοδεύει τις πράξεις του. Η ενθάρρυνση των ιδιαίτερων ταλέντων και ικανοτήτων του θα το κάνουν ικανό να σταθεί ίσος προς ίσους στην παρέα του.
Ø Φόβος για τα παραμύθια: Άλλη πηγή φόβου για το παιδί είναι τα παραμύθια. Το παιδί τα ζητάει, τα ψάχνει, τα διαβάζει, αφοσιώνεται. Ζει τον φανταστικό τους κόσμο, και δεν μπορεί να ξεχωρίσει τα φανταστικά από τα πραγματικά όντα. Δυστυχώς κυκλοφορούν πολλά ακατάλληλα παραμύθια για την παιδική ψυχή, με θηρία, κακιές μητριές, σκοτωμούς ακόμη και φόνους. Αυτά το παιδί τα μεταφέρει στην καθημερινή του ζωή και το αποτέλεσμα είναι ν’ αρχίσει να φοβάται διάφορες καταστάσεις, πράγματα ή πρόσωπα.
Ø Φόβος για την τιμωρία ή την απειλή της τιμωρίας: άλλη αιτία που μπορεί να καλλιεργήσει το φόβο στα παιδιά είναι η κατάσταση που δημιουργείται με τις τιμωρίες ή τις απειλές για τιμωρία. Αν πούμε για παράδειγμα στο παιδί ότι θα το κλειδώσουμε σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο έστω και αν δεν το πραγματοποιήσουμε, το παιδί τα φαντάζεται, τα κάνει πραγματικότητα και τα φοβάται.
Ø Φόβος για τον γιατρό. Χρειάζεται κάποια προληπτική αγωγή των παιδιών, γιατί είναι άσχημο να φθάνει η ώρα να χρειάζεται γιατρό και να τον αντιμετωπίσουν με τόσο φόβο. Δεν πρέπει να απειλούμε το παιδί πως θα το πάμε στο γιατρό να του κάνει ένεση π.χ. αν δεν είναι «καλό» παιδί. Ακόμη αν μερικές μητέρες θέλουν να φύγουν από το σπίτι, λένε ότι θα πάνε στο γιατρό για να μην θελήσει το παιδί να πάει μαζί τους.
0 Σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου