Το παγόβουνο των επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών

 Οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές είναι από τις πιο χαρακτηριστικές συμπεριφορές των παιδιών με αυτισμό.  

Μπορούν να είναι ανακουφιστικές και ένας τρόπος να απελευθερωθεί το άγχος, αλλά μερικές φορές καταλήγουν ακατάλληλες ή εμποδίζουν το άτομο από το να κάνει άλλα πράγματα. Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται παρέμβαση. Βέβαια, δεν είναι δυνατό αλλά ούτε και σκόπιμο να τις διακόψουμε τελείως και άμεσα, γιατί αυτό θα προκαλέσει πολύ μεγάλη ένταση στο παιδία αλλά και στο περιβάλλον. 

Οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να πηγάζουν από την υποκείμενη μειονεξία του στη φαντασία που παράγει την αντίσταση στην αλλαγή, από την άγνοια του για την κατάλληλη χρήση του αντικειμένου, από την ανάγκη του για αισθητηριακή διέγερση (λ.χ. από την ταχεία επαναλαμβανόμενη κίνηση), από την προσπάθεια του να εστιάσει σε κάτι γνωστό και προβλέψιμο ώστε να αποφύγει το αγχωτικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον γύρω του. Πάλι η προσεκτική παρατήρηση των συνθηκών και των περιστάσεων κατά τις οποίες λαμβάνει χώρα η συμπεριφορά (και στο παρελθόν και στο παρόν), μπορεί, συνήθως, να μας βοηθήσει να βρούμε την πιο πιθανή εξήγηση ώστε να σχεδιάσουμε την παρέμβασή μας .


Τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών με διαταραχές του αυτιστικού φάσματος (εφεξής παιδιά με αυτισμό) αποτελούν τον παράγοντα εκείνο που δοκιμάζει σκληρά τόσο την οικογένεια όσο και το σχολικό πλαίσιο. Οι συμπεριφορές αυτές εμφανίζονται σε κάποια φάση της ανάπτυξης και αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά τείνουν να επιμένουν στο χρόνο, αν και μπορεί να παραλλάσσουν με το χρόνο ή το πλαίσιο.
Πολλές «προκλητικές συμπεριφορές» δεν είναι απλά «ακατάλληλες», αλλά είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί ένα παιδί με αυτισμό να επηρεάσει το περιβάλλον του. Αποτελούν δηλαδή ένα επικοινωνιακό ισοδύναμο και μόνο αν αντιμετωπιστούν ως τέτοιο μπορεί να τροποποιηθούν και να εξαλειφθούν. 

H ανάλυση της λειτουργίας μιας συμπεριφοράς συχνά μας δείχνει πόσο αποτελεσματική είναι η συμπεριφορά αυτή για το παιδί: μπορεί να του επιτρέπει να εκφράσει ανάγκες, αισθήματα και συναισθήματα ή/και να προκαλεί γρήγορες και συνήθως προβλεπόμενες αντιδράσεις στους άλλους ανθρώπους. Λ.χ. όταν το παιδί χτυπάει το κεφάλι του, πετάει πράγματα, ή χτυπάει κάποιον, η συμπεριφορά αυτή μπορεί να οδηγεί στον τερματισμό μιας ανεπιθύμητης δραστηριότητας, να το ανακουφίζει την πλήξη του ή να κερδίζει την προσοχή των άλλων. Εάν αναλύσουμε τους πιθανούς λόγους που υπόκεινται των προβληματικών συμπεριφορών, ίσως τότε είναι πιθανόν να αντικαταστήσουμε τις προβληματικές συμπεριφορές διδάσκοντας στα παιδιά εναλλακτικούς τρόπους να επικοινωνήσουν το ίδιο μήνυμα.
Προκειμένου να αναλύσουμε την προβληματική συμπεριφορά θα πρέπει αφενός να γνωρίζουμε τις δυσκολίες, τα ελλείμματα και τις ιδιαιτερότητες των ατόμων αυτών και αφετέρου να χρησιμοποιήσουμε έναν κατάλληλο τρόπο ανάλυσης και καταγραφής που θα μας βοηθήσει να εντοπίσουμε τα αίτια και να σχεδιάσουμε την παρέμβαση μας.

Πηγή