Η αισθητηριακή δίαιτα στην εργοθεραπεία

Η αισθητηριακή δίαιτα είναι ένας όρος που περιγράφει ένα λεπτομερές πρόγραμμα με δραστηριότητες, οι οποίες παρέχουν τις αισθητηριακές πληροφορίες που χρειάζεται ένα άτομο  για να  παραμένει προσεκτικό και να οργανώνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η Patricia Wilbarger είναι η εργοθεραπεύτρια, η οποία επινόησε αυτόν τον όρο της αισθητηριακής δίαιτας. Βρέφη, μικρά παιδιά, έφηβοι και ενήλικες με ήπια έως σοβαρά αισθητηριακά προβλήματα μπορούν να επωφεληθούν  από μια αισθητηριακή δίαιτα, η οποία είναι διαμορφωμένη μόνο για εκείνους. Ο εργοθεραπευτής είναι εκείνος, ο οποίος θα σχεδιάσει την αισθητηριακή δίαιτα βάση των αναγκών του ατόμου λαμβάνοντας πρώτα  ένα λεπτομερές ιστορικό του ατόμου με δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία.

Εργοθεραπεία

Η εργοθεραπεία είναι ένα επάγγελμα υγείας, το οποίο βοηθάει ανθρώπους όλων των ηλικιών να εμπλέκονται και να λειτουργούν στις καθημερινές εργασίες τους, οι οποίες καταλαμβάνουν τον χρόνο τους κατά την διάρκεια της ημέρας. Η δουλειά των παιδιών είναι το παιχνίδι, η μάθηση και η συμμετοχή τους σε δραστηριότητες αυτοφροντίδας όπως η σίτιση, η ένδυση-απόδυση ενδυμάτων και η υγιεινή. Ένα άτομο το οποίο δυσκολεύεται σε κάποιο τομέα λειτουργικότητας, μπορεί να αξιολογηθεί από έναν εργοθεραπευτή και εαν κριθεί απαραίτητο να ενταχθεί σε πρόγραμμα εργοθεραπευτικής παρέμβασης για να γίνει πιο λειτουργικό. Ο εργοθεραπευτής θα σχεδιάσει ένα πρόγραμμα βάση των δυνατοτητών και ενδιαφερόντων του ατόμου. Θα σχεδιάσει μια αισθητηριακή δίαιτα για το άτομο που την χρειάζεται.

 Αισθητηριακές ανάγκες

Κάθε άτομο έχει συγκεκριμένες αισθητηριακές ανάγκες. Σε γενικές γραμμές, ένα άτομο του οποίου το νευρικό σύστημα έχει πιο ενεργητικές ανάγκες απ' ότι ηρεμιστικά εισερχόμενα ερεθίσματα, διαφέρει από ένα άτομο το οποίο φαίνεται να κινείται με αργούς ρυθμούς, δείχνει συχνά κουρασμένο -χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένη διαταραχή- και χρειάζεται αισθητηριακές πληροφορίες που θα τον ξυπνήσουν. Ένας εργοθεραπευτής είναι σημαντικό να είναι καταρτισμένος και να έχει τις δεξιότητες αξιολόγησης, τις οποίες χρησιμοποιεί για να δημιουργήσει μια αξιόλογη αισθητηριακή δίαιτα για σας ή το παιδί σας. Για να είναι αποτελεσματικό το πλάνο θα πρέπει να εφαρμόζεται καθημερινά.

Οφέλη

Τα οφέλη από μια αισθητηριακή δίαιτα είναι συνήθως άμεσα και αθροιστικά. Οι δραστηριότητες που διεγείρουν ή ηρεμούν το παιδί, όχι μόνο το βοηθάνε εκείνη τη στιγμή, αλλά βοηθάνε και το νευρικό του σύστημα να αναδιαρθωθεί με την πάροδο το χρόνου. Ένα άτομο μπορεί να διαχειριστεί καταστάσεις και αισθήσεις που βρίσκει προκλητικές, με την βοήθεια της αισθητηριακής δίαιτας. Θα βρίσκεται σε εγρήγορση όταν θα χρειάζεται, και η προσοχή του μπορεί να βελτιωθεί. Οι συμπεριφορές αισθητηριακής αναζήτησης και αισθητηριακής αποφυγής θα είναι λιγότερο συχνές. Επίσης, θα είναι σε θέση να μεταβαίνει από την μια δραστηριότητα στην άλλη με λιγότερο άγχος.

Προσοχή

Η αισθητηριακή δίαιτα βοηθάει στο εύρος της προσοχής. Αυτό είναι ιδιαιτέρως χρήσιμο σε άτομα που κινούνται συνεχώς νευρικά και δεν δίνουν την απαιτούμενη προσοχή. Ο εργοθεραπευτής είναι σε θέση να ανακαλύψει τι κινητοποιεί το άτομο και τι χρειάζεται το σώμα του για να να παραμείνει ήρεμο, έτσι ώστε να μπορεί να συγκεντρωθεί και να διατηρήσει την προσοχή του. 

Κάποια παραδείγματα δραστηριοτήτων, οι οποίες θα μπορούσαν να αυξήσουν την διατήρηση της προσοχής είναι το περπάτημα, το τρέξιμο, τα πηδήματα, καθώς και άλλες ευχάριστες κινητικές δραστηριότητες. Θα ήταν χρήσιμο να γίνουν πριν έρθει η ώρα που πρέπει το άτομο να παραμείνει συγκεντρωμένο  και να διατηρήσει την προσοχή του σε ένα θέμα.

Ιδιοδεκτικότητα

Η αισθητηριακή δίαιτα μπορεί να βοηθήσει με την παροχή ιδιοδεκτικών ερεθισμών. Η ιδιοδεκτικότητα περιγράφει τις αισθήσεις που δεχόμαστε από τις αρθρώσεις, τους μύες και τους συνδετικούς ιστούς που βοηθούν στην σωματική ενημερότητα. 

Δραστηριότητες που περιλαμβάνουν ιδιοδεκτικότητα είναι η ανύψωση, η ώθηση και το τράβηγμα βαριών αντικειμένων, καθώς και το κρέμασμα π.χ. από μονόζυγο.

Αιθουσαίος ερεθισμός

Ο αιθουσαίος ερεθισμός σχετίζεται με το έσω ους και βοηθάει στην ανίχνευση της κίνησης. Κάποιοι άνθρωποι έχουν ευαισθησία στην αιθουσαία κίνηση και πρέπει να συνεργάζονται στενά με τον εργοθεραπευτή, ο οποίος μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση και αποφυγή σημείων υπερφόρτωσης του νευρικού συστήματος. 

Δραστηριότητες όπως το στριφογύρισμα, η ταλάντευση, η αιώρηση και το ανάποδο κρέμασμα παρέχουν τον πιο έντονο και μεγαλύτερης διάρκειας αιθουσαίο ερεθισμό.

Απτική αίσθηση

Η απτική αίσθηση ενός ατόμου ανιχνεύει την αφή, την βαθιά πίεση, την φόρμα, την υφή, τη θερμοκρασία, τη δόνηση των αντικειμένων και το κατώτατο όριο πόνου. Περιλαμβάνει το δέρμα που καλύπτει το σώμα και το εσωτερικό δέρμα του στόματος. Στοματο-απτικά θέματα συμβάλλουν στην επιλεκτικότητα των φαγητών και τις δυσκολίες σίτισης σε βρέφη και μικρά παιδιά.

Πίνοντας ανθρακούχα ποτά (π.χ. ανθρακούχο νερό), ίσως βοηθηθεί το άτομο με στοματο-απτικά ζητήματα λόγω των φυσαλίδων σε αυτά τα ποτά. Επίσης, μπορεί να βοηθήσει η σίτιση φαγητών με διαφορετικές θερμοκρασίες. 

Δραστηριότητες και hobby με πηλό, γυαλόχαρτο, και μια ποικιλία άλλων υφών μπορεί να βοηθήσει άτομα με απτικές διαταραχές.

Πηγή

Φυσικά τα παραπάνω είναι κάποια δείγματα της αισθητηριακής δίατας. Ένας έμπειρος και εκπαιδευμένος εργοθεραπευτής, αφού έχει πάρει πρώτα ένα πλήρες αισθητηριακό και ιατρικό ιστορικό και έχοντας αξιολογήσει το παιδί είναι σε θέση να διαμορφώσει ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα αισθητηριακής δίαιτας. Σε αυτό το καθημερινό πρόγραμμα, το οποίο -ανάλογα το παιδί- μπορεί να αλλάζει κάθε εβδομάδα ή να διατηρείται βάση αναγκών, θα έχουν εισαχθεί διάφορες δραστηριότητες (η απόφαση για το ποιά αισθητηριακά συστήματα θα εμπλακούν, βασίζεται στις ανάγκες του παιδιού και το αισθητηριακό ιστορικό -οπτικό, απτικό, αιθουσαίο, ιδιοδεκτικό, ακουστικό, οσφρητικό, γευστικό ή συνδυασμός αυτών) που άλλοτε θα ηρεμούν και άλλοτε θα διεγείρουν το παιδί. 

Η συνεργασία του εργοθεραπευτή με την οικογένεια δεν είναι μόνο σημαντική, αλλά και απαραίτητη προυπόθεση για την σχεδίαση μιας αισθητηριακής δίαιτας.

Όσο πιο σωστά είναι διαμορφωμένο το πρόγραμμα, τόσο πιο άμεσα είναι τα αποτελέσματα στην λειτουργικότητα του παιδιού σε καθημερινή βάση.

Συνεχίζεται...

Όλγα Καμπιώτη, Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια